Doğru test sonuçları elde edebilmek için 8-12 saatlik açlık sonrası kanın alınması uygundur. Bununla birlikte tokluktan etkilenen (trigliserid, glukoz, demir vb) testlerin dışında kan örnekleri günün diğer saatlerinde de alınabilmektedir.
Diürnal varyasyon gösteren (sabah ve akşam üzeri kan değerleri arasında belirgin fark olan) testler için (örneğin; kortizol, ACTH, demir, demir bağlama,aminoasitler vb) kan alma saatine özen gösterilmelidir.
Kan alma işlem basamakları aşağıdaki gibi olmalıdır;
•Kan alınmadan önce hasta en az 15 dakika oturarak dinlendirilir.
• Hastaya adı-soyadı sorularak kimlik doğrulaması yapılır.
• Etiketleme işlemlerinin doğruluğu denetlenir.
• Testler ile tüplerin uygun olup olmadığı kontrol edilir.
• Hastaya uygun oturma pozisyonu verilir ve hasta yapılacak işlem hakkında bilgilendirilir.
• Kan alınacak bölge seçilir.
• Kan alınacak bölgenin 7 - 10 cm üzerine turnike uygulanır.
• Kan alınacak bölge %70 alkol ile temizlenir ve kuruması beklenir.
• Hastanın kolunu ve bileğini düz tutması istenir.
• Tüp tutamağına uygun iğne takılır.
• Kol ve seçilen damar kan alacak kişi tarafından sabitlenir.
• Tutamak baş ve orta parmaklar arasında desteklenir.
• İğne, kesik üçgen ucu üste gelecek şekilde 15 - 20 derecelik açı ile yaklaşık 1 cm kadar deriye batırılarak damara girilir.
• Uygun tüp seçilerek diğer elin işaret ve orta parmakları tutamağın kanatları üzerine, başparmağı ise iğne yaparmış gibi tüpün ucuna dayanır.
• Tüp kauçuk tıkacı delecek şekilde iğneye doğru itilir.
• Uygun tüplere sırası ile gerekli miktarda kan alınır.
• Turnike çıkarılır.
• İğne damardan çekilir ve hemen deliğin üzeri bası bandı ile kapatılır.
• Hastaya bu bölgeye birkaç dakika daha bastırması ve kolunu düz tutması söylenir.
• Tutamağa takılı iğne kapağı kapatılmadan atık kabına atılır.
• Alınan kanlar uygun sporlara yerleştirilir.
Uygun Tüp ve İğne Ucunun Seçimi
İstek formu dikkate alınarak uygun tüpler laboratuvar ve hastane bilgi sistemi tarafından otomatik olarak seçilir, basılması sağlanır ve elle etiketlenir. Kan almak için genellikle 21 G iğne ucu tercih edilir.
Bebek ve kemoterapi alan bazı hastalarda vakumlu tüpe kan alınamıyorsa, 20 G iğne ucu kullanılabilir. Daha kalın iğne ucunun kullanılmasının nedeni, kanın damla damla akışı sırasında pıhtılaşma sonucu iğne ucunun tıkanmasını engellemektir.
Eğer kan gazı için örnek alınacak ise 2mL'lik enjektöre heparin çekilip boşaltılarak enjektörün heparin ile yıkanması sağlanır.
Venöz Kan Alımı ve Kan Alınacak Bölgenin Seçimi
Kan alınacak bölge seçilirken eldiven giyilmiş olmalıdır. Kan alınacak toplardamarlar aşağıda belirtilen sıralama ile tercih edilir:
Dirseğin büküldüğü yerde:
• medyan toplardamar (orta)
• bazilik toplardamar (iç yan)
• sefalik toplardamar
Önkolda:
• sefalik toplardamar
Elin üzerinde:
• dorsal toplardamar
Bu bölgelerden kan alınamıyorsa kişinin damarlarının en belirgin olduğu bölge kan alınması için tercih edilir.
Skar, fistül gibi kan alımının sakıncalı veya zor olduğu durumlarda lezyonun bulunduğu bölge dışındaki yerlerden, lenfödem, şant olan durumlarda ise başka bir eksteremiteden kan alınması uygun olur.
İV tedavi gören hastadan kan alınması gerekiyorsa damar yolunun bulunmadığı ekstremite tercih edilmelidir. Bu mümkün olmazsa damar yolu kan alınmadan 2 dakika önce kapatılmalı ve damar yolunun daha alt kısmından kan alınmalıdır.
Kan mutlaka kateterden alınacak ise; kateter izotonik ile temizlenmeli, kanın ilk 5 ml'si test için kullanılmamalıdır.
Damar yolundan yağdan zengin sıvı giden hastadan kan alınacak ise kan, infüzyondan 8 saat sonra alınmalıdır.
TOPUK KANI ALIMI (KAPİLLER)
Kan topuğun iç ve dış yan kısımlarından alınır.(Topuğun tam ortasından kan alınması yanlış bir uygulamadır.)
Topuk alkollü pamuk ile temizlendikten sonra kuru pamuk ile kurulanmalıdır.
Topuk delindikten sonra çıkan ilk damla pamuk ile silinir, daha sonraki damlalar test için kullanılabilir.
TURNİKE UYGULAMA
Turnike, damar delinecek yerin 7.5-10 cm kadar üzerine uygulanmalıdır.
Damar normal büyüklükte ise kan alınırken turnike çıkarılmalıdır.
Turnike kan alımından önce en çok 1 dakika süre ile uygulanmış olmalıdır.
Turnike uygulandıktan uzun bir süre sonra uygun damar bulunduysa turnike birkaç dakika gevşetilmeli, kan alımından hemen önce tekrar sıkıştırılmalıdır.
Damarın 3 dakikayı aşan bir süre boyunca sıkıştırılmış olması hemokonsantrasyon nedeniyle bazı test sonuçlarını etkiler.
KAN ALINACAK BÖLGENİN TEMİZLİĞİ
Damarın delineceği yer %70'lik alkol ile temizlenir.
İğneyi batırmadan önce deri yüzeyinin kurumuş olmasına dikkat edilmelidir.
İlgili yer temizlendikten sonra o bölgeye dokunulmamalıdır.
Kan kültürü alınacaksa steril bir ortam sağlanmalıdır. Steril tampon ve eldivenle çalışılmalı, cilt %70'lik alkol ile temizlenmeli, daha sonra aynı bölge iyot bileşiği (Baticon, Betadin vb) ile dairesel olarak tekrar silinmeli ve iyot bileşiğinin kuruması beklenmelidir.
Kan kültürü dışında cilt temizliği için iyot bileşiği kullanılmamalıdır.
Alkol tayini yapılacaksa cilt 1/10 sulandırılmış zefiran ile silinmelidir.
TÜP ALIM SIRASI
Tüplerdeki katkı maddelerinin birbirlerine bulaşması sonucu yanlış test sonuçları çıkabileceğinden, bunu engellemek amaçlı aşağıda belirtilen sıra ile tüplere kan alınmalıdır.
İçinde antikoagülan bulunan tüplerin (mor, mavi, siyah, yeşil, gri kapaklı) üzerindeki seviye çizgilerine dikkat edilmelidir. Bu çizgiye kadar kan alındıktan sonra tüpler 4-5 kez yavaşça alt üst edilmelidir. Düz tüp, jelli ve sodyum florürlü tüpler için minimum 6-7 mL kan alınmasına dikkat edilmelidir.
KAN ALMA SIRASINDA KARŞILAŞILAN BAZI SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Sorun: Yüzeyel venler kolayca görülemiyor veya hissedilemiyor
Çözüm:Kol aşağı sarkacak şekilde indirilir,
Bilekten dirseğe doğru masaj yapılır,
Kan alınacak yere hafifçe vurulur.
Sorun: Kan alırken tüpe hiç kan gelmiyor veya tüpe kan gelmesi durdu
• İğne damar lümeninde olmayabilir:
Çözüm: İğne bir miktar daha öne itilir.
• İğne damarın her iki duvarını geçip damar dışına çıkmış olabilir:
Çözüm: İğne geri çekilerek tekrar lümene girmesi sağlanır.
• İğne damar duvarının hemen üstünde seyrediyor olabilir:
Çözüm: İğnenin açısı değiştirilir.
• Turnike çok sıkmış ve kan akımını engelliyor olabilir:
Çözüm: Turnike biraz gevşetilir.
• Kullanılan tüpün vakumu bozulmuş olabilir:
Çözüm: Yeni bir tüp denenir. Damar iğnenin ucundan kaymış olabilir: Damar tekrar sabitlenir.
• Damar kollabe olmuş olabilir:
Çözüm: Turnike biraz gevşetilir, kan akımı tekrar sağlanır.
• İğne damara bası yapıyor ve kan gelmesini engelliyor olabilir:
Çözüm: İğne seti biraz kaldırılır, hastanın kolu ve set arasına kan alan kişinin parmağı yerleştirilerek bası ortadan kaldırılır.
Yukarıdaki işlemler uygulandığı halde halen kan gelmiyorsa İğne çıkarılır, başka bir damar kullanılır.
Kayıtlar
0 yorum:
Yorum Gönder